Η διπλωματική κρίση με τη Ρωσία, η εκκλησία και το Άγιο Όρος
Του Γιώργου Σεβεντεκίδη
Ο πατέρας της ινδικής ανεξαρτησίας , Μαχάτμα Γκάντι, φέρεται να έχει πει ότι, «όποιος νομίζει πως η θρησκεία δεν έχει σχέση με την πολιτική, δεν γνωρίζει τι είναι η θρησκεία».
Είτε ειπώθηκε η φράση, δια στόματος Γκάντι, είτε όχι , σημασία έχει ότι είναι απολύτως ορθή, καθώς επιβεβαιώνεται καθημερινά.
Έτσι, η σοβούσα διπλωματική κρίση ανάμεσα στη Ρωσία και στην Ελλάδα δεν άργησε να αποκτήσει «ιερό» χαρακτήρα, καθώς μετά τις εκατέρωθεν απελάσεις διπλωματών, ήρθε κι η εκ μέρους της Ελλάδας άρνηση χορήγησης βίζας σε Ρώσους κληρικούς.
Το ζήτημα της επιχείρησης άσκησης εκκλησιαστικής επιρροής της Ρωσίας στην Ελλάδα είναι παλιό και εξαιρετικά περίπλοκο, άρρηκτα συνδεδεμένο με τις γεωπολιτικές βλέψεις των Ρώσων στην περιοχή των Βαλκανίων. Άλλωστε, και στο παρελθόν, τον 18ο και 19ο αιώνα, η Ρωσία με το πρόσχημα της προστασίας των χριστιανικών λαών( με έμφαση στους ομόφυλους Σλάβους) των Βαλκανίων, υποδαύλιζε τα κινήματα ανεξαρτησίας σε βάρος της Οθωμανικής αυτοκρατορίας.
Από την άνοδο του Βλαντιμίρ Πούτιν στην εξουσία το 2000, η εκκλησιαστική και πολιτιστική διπλωματία εντάχθηκε και επισήμως στη φαρέτρα της ρωσικής εξωτερικής πολιτικής, που προσπαθούσε να ανορθώσει το τσαλακωμένο, ρωσικό πρεστίζ μετά την πτώση της Σοβιετικής Ένωσης και την καταστρεπτική πρώτη μετα-σοβιετική δεκαετία.
Κομβικό ρόλο στην διαμόρφωση τούτης της πολιτικής παίζει η Μονή Στρετένσκι, μια ιδιότυπη πολιτικό-θρησκευτική δεξαμενή σκέψης της «Νέας Ρωσίας» που συνδέεται με την ανάληψη των ηνίων της Ρωσίας από τον Πούτιν.
Στόχος όσων σχετίζονται με τη Μονή, «Κύκλος του Στρετένσκι», είναι η προώθηση μιας νέας ιδεολογίας στη θέση του κομμουνισμού που θα επηρεάζει την πλειονότητα των πολιτών. Ανάμεσα στα μέλη του κύκλου, επιφανείς παράγοντες της σημερινής Ρωσίας, δεν λείπουν και πρώην στελέχη της άλλοτε πανίσχυρης KGB.
Η ρωσική «νεοβυζαντινή» πολιτική εμφορείται από την ιδεολογία της «Τρίτης Ρώμης», ήτοι της αντίληψης πως μετά την πτώση του Βυζαντίου το 1453, η Μόσχα αναδείχθηκε διάδοχος της Κων/πολης, της δεύτερης Ρώμης, ως ηγέτιδα του Ορθόδοξου κόσμου.
Εκεί ακριβώς, δηλαδή στον διαγκωνισμό Μόσχας και Κων/πολης βρίσκεται ο πυρήνας του ζητήματος, με την Ελλάδα να αποτελεί θέατρο αντιπαράθεσης ανάμεσα στα δύο κέντρα πνευματικής ισχύος.
Στο επίκεντρο της σύγκρουσης βρίσκεται το Άγιο Όρος . Η Ρωσία μετράει χίλια χρόνια παρουσίας στον Άθω με την Μονη του Αγ. Παντελεήμονος να αποτελεί το «κέντρο των επιχειρήσεων».
Μάλιστα, το 2016 τόσο ο πρόεδρος Πούτιν όσο κι ο ιδεολογικά συνοδοιπόρος και πολιτικώς ρέκτης Πατριάρχης Μόσχας, Κύριλλος, επισκέφτηκαν το «Περιβόλι της Παναγίας» για να εορτάσουν και να επιβεβαιώσουν την χιλιετή, ρωσική παρουσία στη χερσόνησο.
Μέγιστη απόδειξη του μεγάλου και διαχρονικού ενδιαφέροντος της Ρωσίας για το Άγιο Όρος, είναι η καταψήφιση της απόφασης της διάσκεψης των πρεσβευτών του Ιουλίου του 1913 που επιδίκασε τον Άθω στην Ελλάδα. Αξίζει να σημειωθεί πως η ρωσική πλευρά προέκρινε την αυτονομία της μοναστικής πολιτείας.
Η προσπάθεια των Ρώσων να υπονομεύσουν το Πατριαρχείο φάνηκε ευκρινώς στην Πανορθόδοξη Σύνοδο που διοργανώθηκε στην Κρήτη τον Ιούνιο του 2016. Η εκκλησία της Κρήτης βρίσκεται διοικητικά υπό την ποιμαντορία του Οικουμενικού Πατριαρχείου.
Η ρωσική πλευρά εγείροντας διάφορες αξιώσεις απείχε, τελικά, από την Αγία και Μεγάλη Σύνοδος της Ορθοδόξου Εκκλησίας , μαζί με τους «δορυφόρους» της, την αυτοκέφαλη Εκκλησία της Βουλγαρίας και το Πατριαρχείο Αντιοχείας.
Παράλληλα, η προσπάθεια της Ρωσία για απόκτηση ερεισμάτων εκτείνεται και στην Εκκλησία της Ελλάδος, ιδιαίτερα στις Μητροπόλεις των Νέων Χωρών, στη Β. Ελλάδα.
Οικοδομώντας σχέσεις με «ρωσόφιλους» επισκόπους, ιδρύοντας πολιτιστικούς συλλόγους, μέχρι και χτίζοντας ναούς σλαβικού ρυθμού, η ρωσική Ορθοδοξία προσπαθεί να αφήσει το αποτύπωμα της στην ελληνική επικράτεια.
Είναι χαρακτηριστική η περίπτωση της Αυτοκρατορικής Ορθόδοξης Παλαιστινιακής Εταιρείας, η οποία ήρθε στη δημοσιότητα στο πλαίσιο του ρωσικής έμπνευσης σχεδίου για τη δημιουργία κλίματος κατά της συμφωνίας των Πρεσπών.
Η οργάνωση αυτή ιδρύθηκε από τον τσάρο Αλέξανδρο Γ’ της δυναστείας των Ρομανόφ το 1882 και υπήρξε το όχημα για την ενίσχυση και επέκταση της ρωσικής επιρροής στη Μέση Ανατολή μετά και από τον Κριμαϊκό Πόλεμο (1853-1856).
Ο πρόεδρος Πούτιν ήταν ο άνθρωπος που έβγαλε την οργάνωση από τον «πάγο» και την ενεργοποίησε ξανά το 2007, τοποθετώντας στη θέση του προέδρου τον Σεργκέι Στεπάσιν, πρώην στέλεχος των μυστικών υπηρεσιών.
Το Ελληνικό Παράρτημα είχε αντιπρόεδρο τον πρώην γενικό πρόξενο της Ρωσίας στη Θεσσαλονίκη, Αλεξέι Ποπόφ, ο οποίος φέρεται να είναι ο ένας εκ των δύο ρώσων υπηκόων στους οποίους απαγορεύθηκε η είσοδος στη χώρα.